Ester Bertholet legt uit: wat is delier nu precies?

Vorige keer heb ik u beloofd iets over een ‘delier’ te vertellen. Veel mensen denken bij een delier aan alcoholgebruik. Het innemen van grote hoeveelheden alcohol of het plotseling stoppen ermee kan inderdaad een delier veroorzaken. Maar er zijn tientallen andere oorzaken die vaker voorkomen, die aanleiding kunnen zijn voor een delier.

TWENTE - Om bij het begin te beginnen: een delier is de naam voor een periode van plotselinge (toegenomen) verwardheid en onrust. Een delier komt eerder voor bij mensen die een kwetsbaar brein hebben ontwikkeld, zoals mensen die op de IC liggen of die dementie hebben. Een delier is dus iets anders dan dementie, maar het komt wel vaak voor bij mensen met dementie.

Vaak verwisselend

Het is begrijpelijk dat een delier en dementie vaak worden verwisseld. Als iemand al verward is, valt het niet altijd op dat die verwardheid plotseling erger is geworden. Maar ook bij mensen die eerder helemaal geen last hadden van verwardheid, wordt niet altijd meteen aan de bel getrokken. Zeker als mensen ouder zijn, denkt de omgeving soms dat iemand ‘plotseling dement’ is geworden en daar is toch niks aan te doen. Maar plotselinge dementie bestaat niet, een plotseling delier wel.

Onrustig

Iemand met een delier is dus opeens (meer) verward en vaak ook lichamelijk onrustig. Mensen hebben daarnaast last van het zien van dingen die er niet zijn. Dat heet hallucineren zoals ik u vorige keer vertelde. Het is opvallend dat mensen met een delier vaak kleine bewegende dingetjes zien, bijvoorbeeld spinnetjes op het laken of vliegjes in de lucht. Ze proberen deze beestjes van het laken of uit de lucht te ‘plukken’. Mensen met een delier zijn ervan overtuigd dat die insecten er echt zijn. Het heeft helemaal geen zin om te vertellen dat ze er niet zijn. Dit ontkennen werkt meestal juist beangstigend. Het is beter om mee te bewegen. Dus veeg de beestjes van het laken af, stofzuig de kamer een keer extra of zet het raam open om de vliegjes eruit te wapperen.

Wisselend bewustzijn

Daarnaast is heel opvallend bij mensen met een delier dat hun bewustzijn wisselt. Midden in een gesprek valt iemand opeens in slaap of begint te staren. En even later doet iemand weer gewoon mee en begint weer te praten en te plukken. Er is ook een variant van het delier die wat minder bekend is. Sommige mensen hebben geen last van onrust maar slapen vooral heel veel. Ook deze vorm (een ‘apathisch delier’) moet behandeld worden.

Oorzaken

Een delier wordt meestal veroorzaakt door een lichamelijke oorzaak zoals een blaasontsteking, uitdroging, sommige medicijnen (Tramal of tramadol), obstipatie of een hartritmestoornis. Als gezegd kan het gebruiken van grote hoeveelheden of het opeens stoppen met alcohol kan een delier veroorzaken. Maar ook stress (bijvoorbeeld door een verhuizing, een ziekenhuisopname of overlijden) kan een delier uitlokken. Het is van belang om te weten wat de oorzaak van een delier is, zodat deze behandeld kan worden. Van het lang laten bestaan van een delier gaan de hersenfuncties verder achteruit. Als mensen heel onrustig of bang zijn, is ondersteuning met een dempend medicijn als Haldol vaak nodig. Heel belangrijk bij een delier is ‘rust en regelmaat’. Gordijnen open overdag en dicht in de nacht, een klok, weinig bezoek, geen flikkerende kerstlampjes. Dus eigenlijk kan een patiënt met een delier het beste thuisblijven als de naasten dat tenminste aankunnen. Maar het komt regelmatig voor dat iemand tijdelijk zo onrustig is, dat een ziekenhuisopname onvermijdelijk is. Hopelijk niet al te lang, zodat iemand snel weer rustig in zijn eigen omgeving kan herstellen van deze indrukwekkende aandoening.

Ester Bertholet
Ouderengeneeskundige

Lees meer in het boek dat Ester schreef samen met 170 ouderen en 65 collega’s: “Vitaal ouder worden is zo gek nog niet”