Afbeelding
Foto: Shutterstock

Food for Happy Ageing (6)

Algemeen

Food for Happy Ageing is de naam van een onderzoeksprogramma waaraan door hogescholen en bedrijven wordt gewerkt. Het gaat over voedingsmiddelen die ons kunnen helpen langer gezond te blijven en op een gelukkige manier oud te worden, en die bijdragen aan een duurzame toekomst. In deze aflevering gaan we nog iets dieper in op een aanpak gericht op de doelgroep “ouderen met risico op ondervoeding”.

Vorige keer is het project “Preventief Leer- en InnovatieNetwerk Tegen Ondervoeding”, kortweg PLINT Ondervoeding, al genoemd. In PLINT Ondervoeding zijn verscheidene hbo-, mbo-, zorginstellingen en foodbedrijven aan de slag gegaan om de zorgmedewerkers van de toekomst beter in staat te stellen de risico’s op ondervoeding tijdig te signaleren. De doelgroep “thuiswonende ouderen met risico op ondervoeding” staat daarin centraal, o.a. vanwege het alarmerend hoge percentage: van de ouderen die thuiszorg krijgen is maar liefst 35% ondervoed. 

Maar wat is ondervoeding eigenlijk? Is het simpelweg ‘te weinig eten’? Ja en nee. Bij ondervoeding zit het net ietsje ingewikkelder dan menigeen denkt. Ondervoeding kan inderdaad een gevolg zijn van te weinig eten. Men valt dan af tot een niveau dat onder het wenselijke ligt, en dat belemmert het gezond functioneren en het betekent verzwakking waardoor de kans op ziekte toeneemt en ziekteprocessen ernstiger verlopen. Een dergelijke situatie van ondervoeding kan verschillende oorzaken hebben, en soms kan men er ook echt niets aan doen omdat het een symptoom of een bijverschijnsel is van een ziekte. Er kunnen ook verschillende psychologische of sociale oorzaken aan ten grondslag liggen, zoals het wegvallen van een levenspartner waarna het leven zodanig kan worden ervaren dat het niet gezellig meer is. Er wordt dan geen noodzaak meer ervaren om de tafel te dekken, bijvoorbeeld. Er kunnen ook andere oorzaken een rol spelen. 

Bij algehele ondervoeding als gevolg van te weinig eten neemt de vetmassa en de spiermassa af: men wordt mager, en met het afnemen van de spiermassa neemt ook de spierkracht af. Dergelijke spierafname heet in medische termen ‘sarcopenie’. Deels is dat te verklaren door natuurlijke verouderingsprocessen, maar de mate van sarcopenie is te beperken door zo lang mogelijk goed gevoed door het leven te gaan en veel te bewegen. Op hogere leeftijd mag ook best afgeweken worden van allerlei ingesleten gewoontes zoals het smeren van halvarine op brood: dat mag best boter zijn als men dat lekkerder vindt. Lekker zoet (met suiker in plaats van zoetstof) of vet is prima zolang het maar gepaard gaat met de inname van andere belangrijke voedingsstoffen. Eiwitten en vezels zijn wat dat betreft goede voedingsstoffen. Eiwitten zitten veel in zuivel (kwark!), peulvruchten (bonen, erwten) en noten, en ook in vlees. Vezels zitten in groente, fruit en volkorenproducten zoals crackers en volkorenbrood.

In het Engels wordt ondervoeding ‘malnutrition’ genoemd, wat op het eerste gezicht vreemd lijkt want je zou eerder ‘undernutrition’ of iets dergelijks verwachten. Malnutrition betekent ‘verkeerd gevoed’ en dat is helemaal geen gekke benaming, want naast bovengenoemde algehele ondervoeding kunnen ook gezondheidsproblemen ontstaan door eenzijdige voeding. In dat geval krijgt men wel degelijk voldoende energie binnen (kilocalorieën), maar daar is het dan ook wel mee gezegd. Ons eten bestaat niet alleen uit bouwstoffen (eiwitten) en brandstoffen (suikers en vetten) maar ook uit vitamines en mineralen. Vitamine D en kalk bijvoorbeeld. Wanneer lange tijd alleen maar ‘lege calorieën’ worden gegeten (patat, snacks, gebak en alcohol bijvoorbeeld, en te weinig groente, fruit of zuivel) komt er wel veel energie binnen maar ontstaat evengoed sarcopenie. De spiermassa neemt alsnog af tot onder het niveau dat nodig is. ‘Obese sarcopenie’ wordt dat genoemd. Een voor het oog misleidende situatie omdat men vaak nog wel vet op de botten heeft, maar te weinig spieren. Een gezet persoon kan dus wel degelijk ondervoed zijn.

Uit bovenstaande blijkt hoe ingewikkeld het kan zijn. En ook hoe divers de oorzaken kunnen liggen. Daar proberen we dus iets aan te doen in PLINT Ondervoeding. Met wijkverpleegkundigen, wijkverzorgenden, mantelzorgers, de ouderen zelf en hbo-V-studenten (de wijkverpleegkundigen van morgen) wordt onderzocht wat er beter moet. De inhoud van het hbo-V onderwijs wordt daarbij aangepast aan de huidige inzichten. Tegelijkertijd wordt ook met studenten Food Commerce & Technologie, die goed zijn in conceptontwikkeling en voedingstechnologie, nagedacht over nieuwe manieren van het aanreiken van lekker eten. Hoe kunnen we de Tafeltje-Dekjes zodanig verbeteren dat we de kans op ondervoeding indammen?

Tot slot is er ook een rol voor u, lezer. Wanneer u tot de doelgroep behoort is dit een oproep om eens kritisch tegen het licht te houden of u echt wel goed eet en genoeg groente, fruit en eiwitten naar binnen krijgt. De meeste ouderen overschatten glansrijk hun eigen voedinginname. Praat erover! Dat hoeft niet alleen met deskundigen zoals diëtisten maar mag ook met familie of vrienden, maar práát erover! Hoort zegt het voort!

Tot de volgende keer!

Feike van der Leij
Lector Health & FoodHogeschool Inholland

https://www.inholland.nl/onderzoek/onderzoekslijnen/health-food/

Feike van der Leij
Ester Bertholet.
Ester Bertholet legt uit: wat is delier nu precies? 18 mrt, 12:12
Een gang vol obstakels hindert ook de brandweer bij de bluswerkzaamheden
Plaats géén spullen in de galerij of gang 17 mrt, 14:14
Wanneer zelfstandig naar het theater wat lastiger is, biedt Vier het Leven de helpende hand.
Ook weer naar het theater dankzij Vier het Leven! 16 mrt, 14:05
Goede mondzorg is juist ook voor ouderen erg belangrijk.
Het is altijd lente in de ogen van de tandartsassistent(e)... 16 mrt, 13:48
Zonnestroom is een mooie, duurzame investering.
Grootouders voor het Klimaat in actie voor wind- en zonnestroom 15 mrt, 16:10
Een inwoner van Sardinië.
Gezonder leven in de 'Blue Zones' 15 mrt, 15:44
Afbeelding
Recept: Mosselen op z'n Italiaans 15 mrt, 15:39
De wandelingen over de Smartfloor trokken veel deelnemers en belangstellenden.
Beter inzicht in uw eigen valrisico 15 mrt, 13:37