de moderne woonvorm

De afgelopen jaren groeiden kleinschalige woonvormen voor senioren en in de toekomst zal dat ook gebeuren. Kleinschalige ouderenzorg draagt enorm bij aan de kwaliteit van leven bij het oud worden. Ook voor ouderen met dementie. Kleinschalig wonen is een woonvorm waarbij zo goed als mogelijk de huiselijke sfeer wordt gecreëerd. 

Afgelopen maand was ik een ochtend te gast bij de bewoners en personeel van één van de drie locaties van de Amanshoeve, die in Manderveen. Wanneer ik zonder aanbellen de hal binnenstap, is daar gelijk het informatiebord dat mij verwijst naar de gezellige huiskamer. Ik kom binnen wordt eigenlijk niet direct opgemerkt. Een klein hondje (allemansvriend) springt tegen mijn broekspijp op. Een meisje van amper zes loopt door de huiskamer en wordt over haar hoofdje gestreeld door een oude vrouw. Achteraf bleek het het dochtertje van de kapster te zijn die vandaag de kapsels van enkele dames verzorgde.

De muziek staat zachtjes aan, men praat met elkaar, een ander leest de krant en drinkt een kopje koffie. Dan word ik welkom geheten door Marieke Aman. Zij was meer dan dertig jaar werkzaam in de zorg als verpleegkundige. Veraf van de bewoonde wereld midden in de natuur is hier een huis gebouwd; de Amanshoeve. Een tehuis met en voor bewoners en personeel, die met hart en ziel aandacht geven aan en om elkaar. 

De bewoners hebben een eigen kamer met eigen spullen. Maar ze delen de gemeenschappelijke keuken en de woonkamer. Kleinschalig wonen met zorg op maat. Gezamenlijk ontbijten, gezamenlijk koken, gezamenlijk activiteiten ondernemen zoals sport en spel, of even rustig de krant lezen. Huisgenoten onder elkaar. De aandacht in deze woongroepen ligt niet op de behandeling of het genezen, maar op het wonen en welzijn en vooral het welbevinden.

Belangrijk is dat er geschikt personeel is op de woongroep. Mannen en vrouwen die zorg en aandacht geven aan ieder en liefde hebben voor het beroep waarvoor ze hebben gekozen. De bewoners staan hier centraal zo blijkt, maximale aandacht wordt gegeven en in goede harmonie gaat men met de bewoners om. Dat doen ook de vele vrijwilligers die zich in de Amanshoeve inzetten en warmte en genegenheid geven aan de ouder wordende medemens.

Soms overdenk ik wel eens om ook de stap te zetten. Thuis blijven wonen of vanaf thuis naar een verzorgingshuis te verhuizen. Dat is van vele factoren afhankelijk. De huidige leefomgeving, de eenzaamheid die op de loer ligt, gezondheid en kwaliteit van de sociale omgeving spelen een belangrijke rol bij die keuze. Thuis in je stad blijven vertoeven, met je kerkgenootschap, het theater, het filmhuis of je eigen praatgroep in de kroeg. Allemaal afwegingen die je maakt alvorens je besluit naar een zorginstelling te verhuizen. 

Er is, zo merk ik, een negatief beeld ontstaan van verpleeghuizen. Wel wordt er aangegeven dat verzorgingshuizen meer extra voorzieningen hebben dan kleinschalige woonvormen. In sommige gevallen klopt dit, hoewel een groot aantal zorginstellingen naast de gewone zorg ook kleinschalige woonvormen aanbieden. In dat geval kunnen de bewoners leven in de woonkamers, en eventueel gebruik maken van de faciliteiten van de zorginstellingen. Een andere reden waarom de stap naar een verzorgingshuis groot is, is het niet willen verlaten (loslaten) van de vertrouwde omgeving. 

De kleinschalige ouderenzorg speelt in op deze weerstand. Een essentieel aspect bij deze woongroepen is namelijk dat de omgeving, de gezichten, en activiteiten vertrouwd voelen en herkenbaar zijn, waardoor mensen ondanks grote veranderingen toch een gevoel van thuis zijn hebben. Doorgaans wordt er beweerd dat er in deze woonvorm niet genoeg activiteiten worden georganiseerd, omdat er minder kennis is op het gebied van dagbesteding, maar dat is in de Amanshoeve niet het geval. Belangrijk aspect van het kleinschalig wonen is de herkenbaarheid van de activiteiten. 

Doordat een gewone thuissituatie wordt nagebootst kunnen de bewoners nagenoeg de hele dag activiteiten ondernemen die hiermee in overeenstemming zijn. Van simpele dingen zoals de krant lezen of de vaatwasser uitruimen tot het helpen bij koken en de was opvouwen. Het personeel kent de mensen goed en kan daarom de activiteiten aanpassen aan de beperkingen van de bewoner. Ook wordt er gebruik gemaakt van technologische snufjes die de zintuigen prikkelen, zodat bewoners die bij voorbeeld minder kunnen horen of zien, ook aan de activiteiten kunnen deelnemen.

Waarom ook vaak een kleinschalige vorm van wonen geprefereerd wordt, is het feit dat de regie zo veel mogelijk in handen blijft van de bewoners zelf. De bewoners kunnen zelf aangeven wat voor activiteiten ze willen ondernemen en in welke hoedanigheid deze wordt uitgevoerd. Een mooi voorbeeld is, dat de kampioen tortelduiven kweken Toon uit Delden zijn eigen tortelduif in de vogelkooi in de hal van de Amanshoeve mag blijven verzorgen. Ook het hondje dat rondliep in de huiskamer is een allemansvriend van ons allemaal. Ook de familie en vrienden hebben een actieve rol. Vele aspecten dragen eraan bij dat de bewoner het gevoel heeft nog een normaal leven te leiden en nog steeds deel te nemen aan de maatschappij. 

Het kenmerk van kleinschalig wonen is dat de aandacht ligt op wonen en het welzijn, het zich welbevinden. Door het kleine aantal bewoners is er meer tijd en persoonlijke aandacht. Hierdoor ontstaat er een versterkt sociaal contact tussen de bewoners, het zorgpersoneel en de vrijwilligers. Het contact met medebewoners is vaak intensiever. Dit sluit aan op de zorgtrends voor de komende jaren waarin duidelijk wordt dat de focus in de zorg steeds meer komt te liggen op maatwerk en de individuele behoeften. Deze factoren dragen bij aan de kwaliteit van leven en het woonplezier van bewoners, maar ook aan dat van de medewerkers. Het is belangrijk dat er maatwerk wordt geleverd en individuele behoeftes voor bewoners zijn bij het personeel bekend. Affiniteit met de zorg en ervaring met de dementerende medemens is een must.

Ook de vele vrijwilligers bij de Amanshoeve verdienen complimenten. Zij ondersteunen de zorgverleners door ze woonzorg-taken uit handen te nemen. Dit zijn vaak de huishoudelijke taken zoals het schoonhouden van de keuken, maar misschien nog wel belangrijker zijn de welzijnstaken: het vermaken van de bewoners door het zingen van een liedje, samen gezellig koken of afwassen, of bijvoorbeeld iets te knutselen. Kleinschalig wonen draagt dus bij aan de kwaliteit van leven? Het personeel is bekend met de bewoner ze hebben tijd en geven aandacht en ze weten hoe om te gaan. Maar het belangrijkste is dat ouderen met dementie hun laatste levensfase kunnen doorbrengen in een herkenbare, huiselijke sfeer, waar de aandacht niet ligt op het beter maken, maar op het welzijn van de bewoner.

Meer weten over de Amanshoeve? Kijk ook eens op: www.amanshoeve.nl

Martin Meijerink